Συνέντευξη του Τίτου Πατρίκιου
Ο ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ΣΤΗΝ «Ε»
Η ποίηση είναι δωρεάν αυτοψυχανάλυση
Μία σπουδαία μορφή των γραμμάτων της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς,
εκ των σημαντικότερων εν ζωή ποιητών, πεζογράφο και μεταφραστή,
πολυβραβευμένο και μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, είχε την τιμή να
φιλοξενήσει η Λάρισα την περασμένη Τρίτη.
Ο Τίτος Πατρίκιος, ο 90χρονος ποιητής διατηρεί τη νιότη στην ψυχή και
στο γράψιμο αντί να κάθεται στον «θρόνο» του και να απολαμβάνει τους
καρπούς των κόπων του, δεν εφησυχάζει. Από την άλλη πλευρά όμως μετρά
τις κουβέντες του γιατί όπως λέει, ακόμη φοβάται να μην καβαλήσει το
καλάμι. Ο Βαπτιστής Πατρίκιος, όπως είναι το κανονικό όνομά του (το
Τίτος ήρθε αργότερα, επινόηση της μητέρας του), μπορεί να συγκαταλέγεται
στους σπουδαιότερους Έλληνες ποιητές, όμως δεν ξεχνά από πού ξεκίνησε
και ποιοι τον βοήθησαν. Μιλώντας στην «Ε» εκμυστηρεύεται ότι νιώθει
τεράστια ευγνωμοσύνη- οφειλή, στον σπουδαίο Γιάννη Ρίτσο, ο οποίος τον
βοήθησε να βρει και πάλι τον δρόμο του σε μια πολύ δύσκολη περίοδο που ο
Τίτος Πατρίκιος είχε αποκηρύξει την ποίηση.
«Την περίοδο της κατοχής είχα αφοσιωθεί στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης και βίωνα μια περίοδο όπου δεν ήθελα ούτε να ακούσω για ποίηση. Μάλιστα τις απόψεις μου αυτές τις εξέφραζα και δημόσια. Κρυφά όμως έγραφα, αλλά ούτε στον ίδιο μου τον εαυτό δεν το ομολογούσα. Όταν βρέθηκα εξόριστος μαζί με τον Γιάννη Ρίτσο, στον Άη Στράτη, με έθεσε προ των ευθυνών μου. «Η ποίηση είναι το πεπρωμένο σου. Δεν μπορείς να το αποφύγεις» μου είπε. Του χρωστώ τεράστια οφειλή που το έκανε αυτό. Μάλιστα κυκλοφόρησε και μια σειρά μου με τίτλο «Επιστροφή στην ποίηση». Αυτό το καλό που μου έκανε ο Ρίτσος δε το ξεχνώ, παρότι αργότερα στη σχέση μας επήλθε ρήξη»
Στο ερώτημα πότε συνειδητοποίησε ότι γράφει καλά και ποιο είναι το «μυστικό» του καλού ποιητή, ο Τίτος Πατρίκιος εξομολογείται: «Έγραφα από τότε που θυμάμαι. Το πρώτο μου ποίημα το δημοσίευσα σε ηλικία 15 ετών και είχε τίτλο «Αν βρεις». Θεωρώ ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που κάποια στιγμή στη ζωή του δεν έχει γράψει ποίημα. Η αλήθεια είναι ότι πλέον όλοι γράφουν, αλλά λιγότεροι είναι εκείνοι που διαβάζουν. Ιδιαίτερα τα ποιήματα άλλων. Η ποίηση στην ουσία είναι η δωρεάν αυτοψυχανάλυση. Δεν κοστίζει όσο ένας ψυχαναλυτής και προσφέρει λύτρωση. Το πρόβλημα με την ποίηση δεν είναι να γράψεις, αλλά να κατορθώσεις να συλλάβεις τα συναισθήματα άλλων. Γι’ αυτό η ποίηση πρέπει να είναι και εσωστρεφής αλλά και εξωστρεφής». Όσο για το αν ο ίδιος τοποθετεί τον εαυτό στο «ράφι» των σπουδαίων και των μεγάλων ποιητών, εκείνος σχολιάζει: «Αντιλαμβάνομαι ότι κάτι έχω καταφέρει, αλλά προσέχω γιατί είναι πολύ εύκολο να καβαλήσει κάποιος το καλάμι. Έχω υπάρξει εξαρτημένος καπνιστής και κατάφερα και το έκοψα. Το γράψιμο όμως είναι ένας εθισμός από τον οποίο δεν μπορώ να ξεφύγω. Σε πολλές καταστάσεις αυτός ο εθισμός με ωφέλησε αλλά μου δημιούργησε και προβλήματα».
Βαθιά εξομολογητικός, ο Τίτος Πατρίκιος μας μιλά και για τα παιδικά του χρόνια, την περίοδο εκείνη που ξεκίνησε η σχέση του με τη ποίηση. «Από μικρός μου άρεσε να παίζω με τις λέξεις. Δεν έπαιζα με βώλους όπως τα άλλα παιδιά, όμως προσπαθούσα να μη διαφέρω και πολύ. Δυστυχώς όμως ήμουν ένα αδύναμο σωματικά παιδί και σε συνδυασμό με το περίεργο όνομά μου, δεν κατάφερνα να περνώ απαρατήρητος. Αυτό που σήμερα λέμε bulling το βίωνα καθημερινά και ήταν πολύ επώδυνο. Στην κυριολεξία τα παιδιά με τρέλαιναν στην καρπαζιά. Με χλευάζανε για το όνομά μου, για τους γονείς μου που ήταν ηθοποιοί. Ήταν πολύ βασανιστικό. Το να γράφω ήταν μια μορφή εκτόνωσης για μένα. Βέβαια, για να είμαι ειλικρινής με αυτά που τραβούσα ξεκίνησα γυμναστήριο, έτρωγα όλο μου το φαϊ, άρχισα να παίρνω και οβομαλτίνη(κακάο σε σκόνη για «γερά» παιδιά όπως έλεγε η διαφήμιση εκείνης της εποχής) και κατάφερα να δυναμώσω. Την επόμενη χρονιά όταν με πλησίασαν για να με δείρουν πήρα την απάντησή τους και έτσι έλαβε τέλος το μαρτύριό μου».
Παρόλες τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Τίτος Πατρίκιος δεν το έβαλε κάτω, εξάλλου θεωρούσε τον εαυτό του προνομιούχο παιδί. «Όσα μου συνέβησαν δεν θεωρώ ότι ήταν τυχαία. Ήμουν προνομιούχος μεγάλωνα σε ένα σπίτι με βιβλιοθήκη. Πρώτα ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης , μετά ο Κωστής Παλαμάς και αργότερα ο Άγγελος Σικελιανός, όλοι τους με διαμόρφωσαν.Η αδερφή του πατέρα μου ήταν γνωστή ποιήτρια, η Λίλη Πατρικίου Ιακωβίδη που ήταν φίλη του Κωστή Παλαμά. Οι επιρροές υπήρχαν παντού».
Η πρώτη δημοσίευση ποιήματός του έγινε το 1943 στο περιοδικό «Ξεκίνημα της Νιότης». Το 1954 έγραψε το 1ο του βιβλίο με τίτλο «Χωματόδρομος». Ήταν ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης. Η ενασχόλησή του αυτή, τον απορρόφησε τόσο ώστε να χρειαστούν δέκα χρόνια για να δημοσιεύσει το επόμενο έργο του.
Στη διαπίστωση ότι τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι δηλώνουν ποιητές, σχολιάζει: «Η ποίηση σίγουρα δεν είναι επάγγελμα. Δεν μπορεί να σου εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τη διαβίωσή σου. Για αυτό και όλοι όσοι ασχολήθηκαν ή ασχολούνται με αυτήν, ή διαθέτουν προσωπική περιουσία και έχουν άφθονο χρόνο για να γράφουν, ή πρέπει να δουλεύουν και ταυτόχρονα να γράφουν. Ο Διονύσιος Σολωμός είχε περιουσία, ο Κάλβος, ο Παλαμάς έπρεπε να δουλεύουν. Και εγώ δούλευα και έγραφα ποιήματα. Υπήρξα δικηγόρος, δημοσιογράφος, μεταφραστής. Τώρα είμαι συνταξιούχος αλλά δεν ξέρω αν έχω το χρόνο. Ξέρω όμως ότι η Λάρισα, η Θεσσαλία έχει καλούς ποιητές. Ο Λαρισαίος γιατρός Κώστας Λάνταβος είναι πολύ καλός ποιητής, ο Μανώλης Στεργιόπουλος από την Καρδίτσα και επίσης η Γεωργία Κολοβελώνη από τα Τρίκαλα».
Για το αν θα ακολουθήσουν άλλες εκδόσεις σημειώνει: «Σύντομα θα βγει ένα βιβλίο με πεζογραφήματα ενώ ετοιμάζεται και ένα ακόμη με το σύνολο των δημοσιευμένων ποιημάτων μου. Σε αυτό θα συμπεριλαμβάνονται και τρία αδημοσίευτα, της αείμνηστης συζύγου μου Ρένας Σταυρίδη Πατρικίου. Τώρα που κάνουμε τις διορθώσεις διαπιστώνω ότι είναι πάρα πολλά και σκέφτομαι «Μήπως το έχω παρακάνει;». Είναι αστείο το ότι ζω ακόμη. Έχω ξεπεράσει προ πολλού το προσδόκιμο ζωής. Σε αυτή την ηλικία σίγουρα δεν κάνεις όνειρα γιατί εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε εφιάλτη».
Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ
«Την περίοδο της κατοχής είχα αφοσιωθεί στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης και βίωνα μια περίοδο όπου δεν ήθελα ούτε να ακούσω για ποίηση. Μάλιστα τις απόψεις μου αυτές τις εξέφραζα και δημόσια. Κρυφά όμως έγραφα, αλλά ούτε στον ίδιο μου τον εαυτό δεν το ομολογούσα. Όταν βρέθηκα εξόριστος μαζί με τον Γιάννη Ρίτσο, στον Άη Στράτη, με έθεσε προ των ευθυνών μου. «Η ποίηση είναι το πεπρωμένο σου. Δεν μπορείς να το αποφύγεις» μου είπε. Του χρωστώ τεράστια οφειλή που το έκανε αυτό. Μάλιστα κυκλοφόρησε και μια σειρά μου με τίτλο «Επιστροφή στην ποίηση». Αυτό το καλό που μου έκανε ο Ρίτσος δε το ξεχνώ, παρότι αργότερα στη σχέση μας επήλθε ρήξη»
Στο ερώτημα πότε συνειδητοποίησε ότι γράφει καλά και ποιο είναι το «μυστικό» του καλού ποιητή, ο Τίτος Πατρίκιος εξομολογείται: «Έγραφα από τότε που θυμάμαι. Το πρώτο μου ποίημα το δημοσίευσα σε ηλικία 15 ετών και είχε τίτλο «Αν βρεις». Θεωρώ ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που κάποια στιγμή στη ζωή του δεν έχει γράψει ποίημα. Η αλήθεια είναι ότι πλέον όλοι γράφουν, αλλά λιγότεροι είναι εκείνοι που διαβάζουν. Ιδιαίτερα τα ποιήματα άλλων. Η ποίηση στην ουσία είναι η δωρεάν αυτοψυχανάλυση. Δεν κοστίζει όσο ένας ψυχαναλυτής και προσφέρει λύτρωση. Το πρόβλημα με την ποίηση δεν είναι να γράψεις, αλλά να κατορθώσεις να συλλάβεις τα συναισθήματα άλλων. Γι’ αυτό η ποίηση πρέπει να είναι και εσωστρεφής αλλά και εξωστρεφής». Όσο για το αν ο ίδιος τοποθετεί τον εαυτό στο «ράφι» των σπουδαίων και των μεγάλων ποιητών, εκείνος σχολιάζει: «Αντιλαμβάνομαι ότι κάτι έχω καταφέρει, αλλά προσέχω γιατί είναι πολύ εύκολο να καβαλήσει κάποιος το καλάμι. Έχω υπάρξει εξαρτημένος καπνιστής και κατάφερα και το έκοψα. Το γράψιμο όμως είναι ένας εθισμός από τον οποίο δεν μπορώ να ξεφύγω. Σε πολλές καταστάσεις αυτός ο εθισμός με ωφέλησε αλλά μου δημιούργησε και προβλήματα».
Βαθιά εξομολογητικός, ο Τίτος Πατρίκιος μας μιλά και για τα παιδικά του χρόνια, την περίοδο εκείνη που ξεκίνησε η σχέση του με τη ποίηση. «Από μικρός μου άρεσε να παίζω με τις λέξεις. Δεν έπαιζα με βώλους όπως τα άλλα παιδιά, όμως προσπαθούσα να μη διαφέρω και πολύ. Δυστυχώς όμως ήμουν ένα αδύναμο σωματικά παιδί και σε συνδυασμό με το περίεργο όνομά μου, δεν κατάφερνα να περνώ απαρατήρητος. Αυτό που σήμερα λέμε bulling το βίωνα καθημερινά και ήταν πολύ επώδυνο. Στην κυριολεξία τα παιδιά με τρέλαιναν στην καρπαζιά. Με χλευάζανε για το όνομά μου, για τους γονείς μου που ήταν ηθοποιοί. Ήταν πολύ βασανιστικό. Το να γράφω ήταν μια μορφή εκτόνωσης για μένα. Βέβαια, για να είμαι ειλικρινής με αυτά που τραβούσα ξεκίνησα γυμναστήριο, έτρωγα όλο μου το φαϊ, άρχισα να παίρνω και οβομαλτίνη(κακάο σε σκόνη για «γερά» παιδιά όπως έλεγε η διαφήμιση εκείνης της εποχής) και κατάφερα να δυναμώσω. Την επόμενη χρονιά όταν με πλησίασαν για να με δείρουν πήρα την απάντησή τους και έτσι έλαβε τέλος το μαρτύριό μου».
Παρόλες τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Τίτος Πατρίκιος δεν το έβαλε κάτω, εξάλλου θεωρούσε τον εαυτό του προνομιούχο παιδί. «Όσα μου συνέβησαν δεν θεωρώ ότι ήταν τυχαία. Ήμουν προνομιούχος μεγάλωνα σε ένα σπίτι με βιβλιοθήκη. Πρώτα ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης , μετά ο Κωστής Παλαμάς και αργότερα ο Άγγελος Σικελιανός, όλοι τους με διαμόρφωσαν.Η αδερφή του πατέρα μου ήταν γνωστή ποιήτρια, η Λίλη Πατρικίου Ιακωβίδη που ήταν φίλη του Κωστή Παλαμά. Οι επιρροές υπήρχαν παντού».
Η πρώτη δημοσίευση ποιήματός του έγινε το 1943 στο περιοδικό «Ξεκίνημα της Νιότης». Το 1954 έγραψε το 1ο του βιβλίο με τίτλο «Χωματόδρομος». Ήταν ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης. Η ενασχόλησή του αυτή, τον απορρόφησε τόσο ώστε να χρειαστούν δέκα χρόνια για να δημοσιεύσει το επόμενο έργο του.
Στη διαπίστωση ότι τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι δηλώνουν ποιητές, σχολιάζει: «Η ποίηση σίγουρα δεν είναι επάγγελμα. Δεν μπορεί να σου εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τη διαβίωσή σου. Για αυτό και όλοι όσοι ασχολήθηκαν ή ασχολούνται με αυτήν, ή διαθέτουν προσωπική περιουσία και έχουν άφθονο χρόνο για να γράφουν, ή πρέπει να δουλεύουν και ταυτόχρονα να γράφουν. Ο Διονύσιος Σολωμός είχε περιουσία, ο Κάλβος, ο Παλαμάς έπρεπε να δουλεύουν. Και εγώ δούλευα και έγραφα ποιήματα. Υπήρξα δικηγόρος, δημοσιογράφος, μεταφραστής. Τώρα είμαι συνταξιούχος αλλά δεν ξέρω αν έχω το χρόνο. Ξέρω όμως ότι η Λάρισα, η Θεσσαλία έχει καλούς ποιητές. Ο Λαρισαίος γιατρός Κώστας Λάνταβος είναι πολύ καλός ποιητής, ο Μανώλης Στεργιόπουλος από την Καρδίτσα και επίσης η Γεωργία Κολοβελώνη από τα Τρίκαλα».
Για το αν θα ακολουθήσουν άλλες εκδόσεις σημειώνει: «Σύντομα θα βγει ένα βιβλίο με πεζογραφήματα ενώ ετοιμάζεται και ένα ακόμη με το σύνολο των δημοσιευμένων ποιημάτων μου. Σε αυτό θα συμπεριλαμβάνονται και τρία αδημοσίευτα, της αείμνηστης συζύγου μου Ρένας Σταυρίδη Πατρικίου. Τώρα που κάνουμε τις διορθώσεις διαπιστώνω ότι είναι πάρα πολλά και σκέφτομαι «Μήπως το έχω παρακάνει;». Είναι αστείο το ότι ζω ακόμη. Έχω ξεπεράσει προ πολλού το προσδόκιμο ζωής. Σε αυτή την ηλικία σίγουρα δεν κάνεις όνειρα γιατί εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε εφιάλτη».
Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ
Δεκάδες Λαρισαίοι βρέθηκαν το απόγευμα της Τρίτης στο Θέατρο ΟΥΗΛ για να παρακολουθήσουν το αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του Τίτου Πατρίκιου. Ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Επιστημών κ. Πάνος Σάπκας, στον χαιρετισμό του για τον Τίτο Πατρίκιο, αναρωτήθηκε σε τι βοηθάει η ποίηση χρησιμοποιώντας λόγια ποιητών, όπως Κική Δημουλά, Καβάφης, Σεφέρης, Μαγιακόφσκι, Μπόρχες. Η μελετήτρια του έργου του ποιητή Ελένη Αντωνιάδου μίλησε για τη διαδρομή του και αναφέρθηκε στην πρώτη συλλογή με την οποία εμφανίζεται στα Γράμματα το 1954 ο Τίτος Πατρίκιος, γραμμένη εξ ολοκλήρου στον Άη Στράτη. Η ομιλήτρια διαπιστώνει ότι ο Τίτος Πατρίκιος υπερβαίνει τη μεταπολεμική γενιά στην οποία ανήκει, δεν μένει ποτέ αμετακίνητος σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς όπως μας διδάσκει ο Ηράκλειτος. Είναι διαρκώς σύγχρονος.
Ο επίτιμος σχολικός σύμβουλος φιλολόγων Θωμάς Μπεχλιβάνης μίλησε για την ποιητική αειθαλή νεότητα του Τίτου Πατρίκιου και ανέλυσε ποιήματα που στοιχειοθετούν αυθεντικότητα και ποιητική τιμιότητα.
Ο Πανεπιστημιακός Γιώργος Στεφανίδης, πρόεδρος της ELGA (Γαλλo-ελληνικός οργανισμός που προωθεί και υποστηρίζει επιστημονικά τη συνεργασία μεταξύ ΟΤΑ Γαλλίας και Ελλάδας) παρουσίασε ως αντικείμενο μελέτης και διαλόγου με τους νέους της Γαλλίας την ποίηση του Τίτου Πατρίκιου ως πηγή Ιστορίας. Με αναφορές ως προς το πώς οι νέοι βλέπουν και αποτιμούν το έργο του ποιητή και εκλαμβάνουν τη διεθνή του συγκρότηση και γλωσσομάθεια ως στοιχεία ιστορίας. Η χειρουργός οδοντίατρος Βιολέτα Μπέη - Φουντή που συντόνισε στην εκδήλωση, συνέδεσε την Λάρισα πόλη με ιστορία, πολιτισμό, σύγχρονη, ανοιχτή που μαθαίνει, όπως αποφάνθηκε πρόσφατα και η UNESCO με το διεθνές βραβείο, με τον μεγάλο σύγχρονο έλληνα ποιητή Τίτο Πατρίκιο, ιστορική προσωπικότητα των Γραμμάτων, τολμηρό στοχαστή και ξεχωριστό άνθρωπο του πνεύματος με το έργο του και τη στάση ζωής. Συγκινητική ήταν η στιγμή που ο Τίτος Πατρίκιος απήγγειλε το πρώτο δημοσιευμένο ποίημα με τίτλος «Αν δεις» και τρία της αείμνηστης συζύγου του Ρένας Σταυρίδη Πατρικίου. Τη βραδιά πλαισίωσε το σύνολο «ο ήχος ως έχει» που ερμήνευσε το έργο του J. Haydn: Divertimento no 46 για κουιντέτο ξύλινων πνευστών. Το βιβλιοπωλείο Γνώση συμμετείχε στην εκδήλωση.
Συνέντευξη: Νατάσα Πολυγένη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου