Χόρχε Λούις Μπόρχες
ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ : ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΖΩΗ
« Η ζωή δεν είναι παρά θάνατος που προχωράει λάμποντας…. Ο θάνατος είναι μια άλλη θάλασσα , ένα άλλο βέλος που μας λυτρώνει από το φεγγάρι και τον έρωτα » Χ. Λ. ΜΠΟΡΧΕΣ
Ο Χόρχε Λούις Μπόρχες είναι Αργεντινός . Γεννήθηκε στις 24 Αυγούστου 1899 στο Μπουένος Άιρες και πέθανε στην Ελβετία , στις 14 Ιουνίου του 1986. Είναι ο κορυφαίος λατινοαμερικανός λογοτέχνης , ο οποίος κράτησε σε απόλυτη αρμονία τη λατινοαμερικάνικη καταγωγή του , τις ευρωπαϊκές (πνευματικές) του καταβολές και την αστική του παιδεία . Οι περισσότεροι τον γνωρίζουν μέσα από τα πεζά του ( διηγήματα και δοκίμια ) , διαβάζοντας όμως τα ποιήματά του ανακαλύπτουμε και έναν ιππότη του ποιητικού λόγου .
Ο Μπόρχες έγραψε ποίηση απλή, βαθιά , παρηγορητική και εικονοπλαστική . Μέσω της ποίησης στέλνει τις λέξεις στο σύμπαν της δημιουργίας και μετά αυτές έρχονται ως διάττοντες αστέρες στον κόσμο της πραγματικότητας . Είχε πει χαρακτηριστικά για τους λόγους που τον έκαναν να γράφει «…δε γράφω για μια μικρή ελίτ που δεν την υπολογίζω , ούτε γι’ αυτό το αφηρημένο και τόσο παινεμένο πλατωνικό σύνολο που αποκαλούμε Μάζα. Δεν πιστεύω σ’ αυτές τις δυο γενικότητες , τις τόσο αγαπητές στους δημαγωγούς . Γράφω για μένα , για τους φίλους μου και για να απαλύνω τη ροή του χρόνου » . Καταφέρνει με τη δύναμη της φαντασίας και των λέξεων να αφήσει το ποιητικό του στίγμα σε όλους όσοι αναζητούν την ομορφιά και τη φυγή από τον μικρόκοσμο της φθοράς . Έτσι είναι η μεγάλη ποίηση .
Αυτή τη χρονιά ( 2014 ) έγινε η ανθολόγηση των ποιημάτων του Μπόρχες από τον Δημήτρη Καλοκύρη ( τα ποιήματα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη ). Το γεγονός αυτό έρχεται να ενισχύσει την προσπάθεια να γνωρίσουμε καλύτερα έναν μεγάλο λογοτέχνη .
Ο Χ.Λ. Μπόρχες δικαιούνταν το Νόμπελ . Είναι μεγάλη παράβλεψη της σουηδικής ακαδημίας που δεν του απένειμε το βραβείο . Είναι ένας από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες του 20ου αιώνα. Φυσικά, το έργο του έχει τη δυνατότητα να παραμείνει στον «ουρανό των γραμμάτων» ανεξαρτήτως βραβεύσεων. Η μαθηματική οργάνωση του λόγου και η λιτότητα στη γραφή είναι τα αδιάσειστα εκείνα στοιχεία τα οποία συντέλεσαν στην προαγωγή της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, σε όλον τον κόσμο . Ούτως ή άλλως , του απονεμήθηκε το βραβείο «Θερβάντες» (υψίστη τιμή για ισπανόφωνο λογοτέχνη) για την προσφορά του στην ισπανική γλώσσα .
Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι Αργεντινή στα ισπανικά σημαίνει «ασημένια» . Αυτός ο τόπος γέννησε μερικούς ανθρώπους φτιαγμένους από ασήμι . Ο ένας είναι ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και ο άλλος ο Χ.Λ. Μπόρχες. Είναι βέβαιο ότι οι δύο Αργεντίνοι είχαν διαφορετικές πεποιθήσεις και άλλη θεώρηση τού κόσμου. Όμως, όταν αναφερόμαστε στη λατινοαμερικάνικη αυτή χώρα , οι δυο αυτές προσωπικότητες είναι οι φωτεινοί σηματοδότες της , στους δρόμους της ιστορίας.
Η μεγαλη μόρφωση τού Μπόρχες έχει να κάνει και με την εργασία του. Για πολλά χρόνια ήταν υπεύθυνος της Εθνικής βιβλιοθήκης του Μπουένος Άιρες. O Μπόρχες, λοιπόν, μεγάλωσε, δούλεψε και αφοσιώθηκε στο διάβασμα μέσα σε μια βιβλιοθήκη. Εκεί ως απόμακρος ιππότης που αφουγκραζόταν τη φωνή της λογοτεχνίας έγραφε και ταυτόχρονα σκιαγραφούσε ένα προσωπικό στιλ, μακριά από μιμήσεις , ρεαλιστικές καταστάσεις και αλτρουιστικές υπεκφυγές. Ζώντας σαν αστός, απέχοντας συνειδητά από τις πολιτικές διεργασίες του αιώνα, ο Μπόρχες ενδιαφερόταν να παρουσιάσει όχι ένα άλλον κόσμο , αλλά τα στοιχεία εκείνα που φέρνουν τη γαλήνη, που δίνουν μια ουσία στα περασμένα. Σ’ αυτό το ταξίδι των λέξεων υπάρχουν - έξω από λυρισμούς και φανταχτερές ετικέτες - αξιωματικά σημεία που λειτουργούν καθαρτικά για τον αναγνώστη.
Ατόφιο και ζωογόνο το ποιητικό του έργο παρουσιάζει πτυχές που το καθιστούν διαφορετικό σε σχέση με τα λογοτεχνικά ρεύματα του 20ου αιώνα . Ίσως η τυφλότητά του Μπόρχες να τού έδωσε τη δυνατότητα να εντάξει τη δική του πραγματικότητα στον κόσμο της φθοράς και του θανάτου . Μήπως και o Όμηρος δεν ήταν τυφλός και άφησε παρακαταθήκη τα ωραιότερα ποιήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Μπόρχες είναι πως έμεινε ένα πνευματικός άνθρωπος λάτρης του λόγου και της γνώσης . Η πολυμάθειά του περνά και στο έργο του, σαν ποταμός που αναζητά διέξοδο στη θάλασσα τής δημιουργίας . Παρελαύνουν στα ποιήματά του ιστορικά και φανταστικά πρόσωπα . Φιλόσοφοι, ποιητές , ηγέτες εξερευνητές, συγγραφείς , στρατηγοί , βασιλιάδες , προφήτες , άγιοι , όλοι αυτοί «εντάσσονται» στους στίχους, του. Χρειάζεται ένα ολόκληρο βιβλίο για να χωρέσουν όλα τα ονόματα . Και δεν είναι αραδιασμένα για να εντυπωσιάσουν ( πράγμα ξένο για την ψυχοσύνθεση του μεγάλου αργεντινού ), αλλά ενσωματωμένα , ώστε να αποτελούν σημεία αναφοράς και προσοχής . Ο Μπόρχες αγαπά την ιστορία και την ποίηση. Η ευρυμάθειά του δεν είναι κραυγαλέα , κτίζει ένα δικό του σύμπαν με γνήσια υλικά .Υπάρχουν αναφορές για τη ρωμαϊκή ιστορία , την αγγλική , την αργεντίνικη , την ισπανική ακόμα και την ελβετική .
Θα ήταν πραγματικά μια πρωτότυπη εργασία η βιογραφική αποτίμηση τόσων υπαρκτών και φανταστικών ονομάτων στα ποιήματα του Μπόρχες. Ένα λεξιοδίφης βρίσκει ένα σωρό ονόματα προσωπικοτήτων που αξίζουν προσοχής και μελέτης . Με μια αδυναμία στη ρωμαϊκή και αγγλική ιστορία ,ο ποιητής οδηγεί το άρμα των ιστορικών αναδιφήσεων σε μεγάλους δρόμους. Η κοσμοκράτειρα Ρώμη μαζί με τους Καρχηδονίους και τους θαλασσοδρόμους Βίκινγκς συναντούνται με τους πειρατές και τους ισπανούς θαλασσοπόρους , τους άγγλους ποιητές , τους αργεντινούς επαναστάτες.
Περιδιαβαίνουν τα ποιήματά του οι ιστορικές προσωπικότητες του Κρόμγουελ , του Ταμερλάνου , του Έρικ ο θαλασσοπόρου , του Πολυκράτη , του Βούδα , του χαλίφη Ομάρ (διάδοχου του Μωάμεθ) , του Κάρολου του δωδέκατου (εθνικού ήρωα της Σουηδίας). Ένα σωρό ποιητές εμφιλοχωρούν μέσα στις λέξεις. Ιταλοί όπως ο Αριόστο, Πορτογάλοι όπως ο Λούις Καμόες . Ο σκωτσέζος ποιητής Λαγκ και ο συγγραφέας Στήβενσον( μεγάλη αδυναμία του συγγραφέα) . Οι αγαπημένοι Αμερικανοί του Μπόρχες : Ουίτμαν , Λονγκφέλλοου, Πόε . Ο Βερλαίν ως γαλλική υπόμνηση. Αρκετοί ποιητές που αναφέρονται είναι Γερμανοί : Άγγελος Σιλέσιος , Χέλντερλιν, Χάινε , Νοβάλις. Οι πιο πολλοί όμως είναι οι Άγγλοι : Μπλέηκ , Τσάττερτον , Σαίξπηρ, Κητς , Μίλτων Νταν, Σουίνμπερν. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει ο Μπόρχες και στα ρουμπαγιάτ του πέρση Ομάρ Καγιάμ. Και φυσικά στέκεται με σεβασμό στον Όμηρο , στον Θερβάντες και τον Βιργίλιο.
Η αγάπη του για τη φιλοσοφία διακρίνεται μέσα από τα ονόματα τόσων φιλοσόφων, που παίρνουν και αυτοί τη θέση τους στα έργα του μεγάλου αργεντινού. Γράφει για τον Πλάτωνα, τον Σπινόζα , τον Εμπεδοκλή , τον Ηράκλειτο, τον Σενέκα , τον Δημόκριτο , τον Ζήνωνα , για τον Μονταίν και τον Μπέρκλεϋ . Αυτή η απαρίθμηση τόσων πρόσωπων δεν είναι μια κίνηση πνευματικής ανωτερότητας, απλά αποδεικνύει την αγάπη του Μπόρχες για το έργο και τη ζωή τους. Τους γνωρίζει σε βάθος , και γι΄ αυτό μπορεί να τους τοποθετεί αβίαστα στα ποιήματά του,ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας πνευματικής ιστορίας .
Ακολουθούν πέντε ποιήματα του Χ. Λ. Μπόρχες . Μπορεί σ’ αυτά να βρει ο καθένας έναν στίχο που θα τον βοηθήσει να νικήσει - έστω και λίγο - τη θλίψη που γεννά η πραγματικότητα, η ίδια η ζωή.
«Μαθαίνεις»
Μετά από λίγο μαθαίνεις την ανεπαίσθητη διαφορά,
ανάμεσα στο να κρατάς το χέρι, και να αλυσοδένεις μια ψυχή,
Και μαθαίνεις πως Αγάπη δεν σημαίνει στηρίζομαι.
Και συντροφικότητα δεν σημαίνει ασφάλεια,
Και αρχίζεις να μαθαίνεις.
πως τα φιλιά δεν είναι συμβόλαια,
Και τα δώρα δεν είναι υποσχέσεις
Και αρχίζεις να δέχεσαι τις ήττες σου
με το κεφάλι ψηλά και τα μάτια ορθάνοιχτα.
Με τη χάρη μιας γυναίκας και όχι με τη θλίψη ενός παιδιού.
Και μαθαίνεις να φτιάχνεις
όλους τους δρόμους σου στο Σήμερα,
γιατί το έδαφος του Αύριο
είναι πολύ ανασφαλές για σχέδια
και τα όνειρα πάντα βρίσκουν τον τρόπο να γκρεμίζονται στη μέση της διαδρομής.
Μετά από λίγο καιρό μαθαίνεις.
Πως ακόμα κι η ζέστη του ήλιου μπορεί να σου κάνει κακό,
Έτσι φτιάχνεις τον κήπο σου εσύ.
Αντί να περιμένεις κάποιον,
να σου φέρει λουλούδια,
Και μαθαίνεις ότι, αλήθεια, μπορείς να αντέξεις.
Και ότι, αλήθεια, έχεις δύναμη
Και ότι, αλήθεια, αξίζεις, Και μαθαίνεις. μαθαίνεις,
με κάθε αντίο μαθαίνεις
«Η σελήνη»
Τόση και τόση μοναξιά σε τούτο το χρυσάφι.
Η σελήνη της νύχτας δεν είναι η σελήνη που είδε ο Αδάμ.
Οι μεγάλοι αιώνες της ανθρώπινης αγρύπνιας
την έχουν πλημμυρίσει σε πανάρχαιο θρήνο.
Κοίτα την:
Ο καθρέφτης σου είναι.
Απόσπασμα από το ποίημα "20 Μαΐου 1928"
Τώρα είναι άτρωτος σαν τους θεούς.
Τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να τον πληγώσει –
ούτε η αδιαφορία κάποιας γυναίκας,
η φυματίωση, οι αγωνίες του στίχου,
ούτε καν το κάτασπρο αντικείμενο,
η σελήνη, που δε θα την απαθανατίσει πια σε λέξεις.
Βαδίζει αργά αργά κάτω από τις φλαμουριές.
Κοιτάει τους φράχτες και τις καγκελόπορτες.
Όχι για να τις θυμηθεί.
Ξέρει πια πόσες νύχτες
και πόσες μέρες του απολείπονται.
Η θέλησή του πλήρη πειθαρχία του επιβάλλει.
Θα γίνουν προκαθορισμένες κινήσεις,
θα περάσει συγκεκριμένες γωνίες,
θ 'αγγίξει ένα δέντρο ή ένα κάγκελο,
έτσι που και το μέλλον να' ναι το ίδιο αμετάκλητο με το παρελθόν.
Τα κάνει όλα αυτά γιατί εκείνο που περιμένει και φοβάται
δεν είναι παρά το τελευταίο στάδιο μιας διαδρομής.
«Ποίημα- Εκ πρώτης όψεως »
Κοιμάσαι.
Σε ξυπνάω.
Το έξοχο πρωί σου δίνει την ψευδαίσθηση πως κάτι αρχίζει.
Ξέχασες τον Βιργίλιο.
Τα εξάμετρα νά τα.
Σου φέρνω χίλια πράγματα.
Των Ελλήνων τα τέσσερα στοιχεία: γη, νερό, φωτιά και αιθέρας.
Ένα μονάχα γυναικείο όνομα.
Τη φιλία της σελήνης.
Τα λαμπερά του άτλαντα χρώματα.
Τη λησμονιά, που εξαγνίζει.
Τη μνήμη που επιλέγει και ξαναεγγράφει.
Τη συνήθεια που μας κάνει να νιώθουμε αθάνατοι.
Τη σφαίρα και τους δείκτες που τέμνουν τον άθικτο χρόνο.
Την ευωδία του σάνταλου.
Τις αμφιβολίες που αποκαλούμε, με κάποια ματαιοδοξία, μεταφυσική.
Του ραβδιού την καμπύλη που ελπίζει το χέρι σου.
Τη γεύση που σ' αφήνει το σταφύλι και το μέλι.
«O άλλος»
Στο πρώτο πρώτο κιόλας απ’ τα μύρια ρωμαλέα
εξάμετρά του κείνος ο Έλληνας επικαλείται
την πολύτροπη μούσα, μια φλόγα που αιωρείται,
για να ψάλει την οργή του Αχιλλέα.
Ήξερα πως κάποιος λούζει σε αιφνίδιο φως
τα σκοτεινά μας έργα: ίσως ένας Θεός.
Έρχεται ύστερ᾽ από αιώνες η Γραφή
και λέει ότι το Πνεύμα όπου θέλει εκείνο πνέει.
Πάντοτε δίνει το κατάλληλο εργαλείο
ο ανελέητος θεός στον εκλεκτό του:
Ο Μίλτων της σκιάς πήρε τα τείχη,
ο Θερβάντες την εξορία και τη λήθη.
Γιατί Αυτός κερδίζει από τον κοσμικό χρόνο
ό,τι η μνήμη συγκρατεί.
Εμείς, τη σκουριά μόνο.
« Η ζωή δεν είναι παρά θάνατος που προχωράει λάμποντας…. Ο θάνατος είναι μια άλλη θάλασσα , ένα άλλο βέλος που μας λυτρώνει από το φεγγάρι και τον έρωτα » Χ. Λ. ΜΠΟΡΧΕΣ
Ο Χόρχε Λούις Μπόρχες είναι Αργεντινός . Γεννήθηκε στις 24 Αυγούστου 1899 στο Μπουένος Άιρες και πέθανε στην Ελβετία , στις 14 Ιουνίου του 1986. Είναι ο κορυφαίος λατινοαμερικανός λογοτέχνης , ο οποίος κράτησε σε απόλυτη αρμονία τη λατινοαμερικάνικη καταγωγή του , τις ευρωπαϊκές (πνευματικές) του καταβολές και την αστική του παιδεία . Οι περισσότεροι τον γνωρίζουν μέσα από τα πεζά του ( διηγήματα και δοκίμια ) , διαβάζοντας όμως τα ποιήματά του ανακαλύπτουμε και έναν ιππότη του ποιητικού λόγου .
Ο Μπόρχες έγραψε ποίηση απλή, βαθιά , παρηγορητική και εικονοπλαστική . Μέσω της ποίησης στέλνει τις λέξεις στο σύμπαν της δημιουργίας και μετά αυτές έρχονται ως διάττοντες αστέρες στον κόσμο της πραγματικότητας . Είχε πει χαρακτηριστικά για τους λόγους που τον έκαναν να γράφει «…δε γράφω για μια μικρή ελίτ που δεν την υπολογίζω , ούτε γι’ αυτό το αφηρημένο και τόσο παινεμένο πλατωνικό σύνολο που αποκαλούμε Μάζα. Δεν πιστεύω σ’ αυτές τις δυο γενικότητες , τις τόσο αγαπητές στους δημαγωγούς . Γράφω για μένα , για τους φίλους μου και για να απαλύνω τη ροή του χρόνου » . Καταφέρνει με τη δύναμη της φαντασίας και των λέξεων να αφήσει το ποιητικό του στίγμα σε όλους όσοι αναζητούν την ομορφιά και τη φυγή από τον μικρόκοσμο της φθοράς . Έτσι είναι η μεγάλη ποίηση .
Αυτή τη χρονιά ( 2014 ) έγινε η ανθολόγηση των ποιημάτων του Μπόρχες από τον Δημήτρη Καλοκύρη ( τα ποιήματα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη ). Το γεγονός αυτό έρχεται να ενισχύσει την προσπάθεια να γνωρίσουμε καλύτερα έναν μεγάλο λογοτέχνη .
Ο Χ.Λ. Μπόρχες δικαιούνταν το Νόμπελ . Είναι μεγάλη παράβλεψη της σουηδικής ακαδημίας που δεν του απένειμε το βραβείο . Είναι ένας από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες του 20ου αιώνα. Φυσικά, το έργο του έχει τη δυνατότητα να παραμείνει στον «ουρανό των γραμμάτων» ανεξαρτήτως βραβεύσεων. Η μαθηματική οργάνωση του λόγου και η λιτότητα στη γραφή είναι τα αδιάσειστα εκείνα στοιχεία τα οποία συντέλεσαν στην προαγωγή της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, σε όλον τον κόσμο . Ούτως ή άλλως , του απονεμήθηκε το βραβείο «Θερβάντες» (υψίστη τιμή για ισπανόφωνο λογοτέχνη) για την προσφορά του στην ισπανική γλώσσα .
Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι Αργεντινή στα ισπανικά σημαίνει «ασημένια» . Αυτός ο τόπος γέννησε μερικούς ανθρώπους φτιαγμένους από ασήμι . Ο ένας είναι ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και ο άλλος ο Χ.Λ. Μπόρχες. Είναι βέβαιο ότι οι δύο Αργεντίνοι είχαν διαφορετικές πεποιθήσεις και άλλη θεώρηση τού κόσμου. Όμως, όταν αναφερόμαστε στη λατινοαμερικάνικη αυτή χώρα , οι δυο αυτές προσωπικότητες είναι οι φωτεινοί σηματοδότες της , στους δρόμους της ιστορίας.
Η μεγαλη μόρφωση τού Μπόρχες έχει να κάνει και με την εργασία του. Για πολλά χρόνια ήταν υπεύθυνος της Εθνικής βιβλιοθήκης του Μπουένος Άιρες. O Μπόρχες, λοιπόν, μεγάλωσε, δούλεψε και αφοσιώθηκε στο διάβασμα μέσα σε μια βιβλιοθήκη. Εκεί ως απόμακρος ιππότης που αφουγκραζόταν τη φωνή της λογοτεχνίας έγραφε και ταυτόχρονα σκιαγραφούσε ένα προσωπικό στιλ, μακριά από μιμήσεις , ρεαλιστικές καταστάσεις και αλτρουιστικές υπεκφυγές. Ζώντας σαν αστός, απέχοντας συνειδητά από τις πολιτικές διεργασίες του αιώνα, ο Μπόρχες ενδιαφερόταν να παρουσιάσει όχι ένα άλλον κόσμο , αλλά τα στοιχεία εκείνα που φέρνουν τη γαλήνη, που δίνουν μια ουσία στα περασμένα. Σ’ αυτό το ταξίδι των λέξεων υπάρχουν - έξω από λυρισμούς και φανταχτερές ετικέτες - αξιωματικά σημεία που λειτουργούν καθαρτικά για τον αναγνώστη.
Ατόφιο και ζωογόνο το ποιητικό του έργο παρουσιάζει πτυχές που το καθιστούν διαφορετικό σε σχέση με τα λογοτεχνικά ρεύματα του 20ου αιώνα . Ίσως η τυφλότητά του Μπόρχες να τού έδωσε τη δυνατότητα να εντάξει τη δική του πραγματικότητα στον κόσμο της φθοράς και του θανάτου . Μήπως και o Όμηρος δεν ήταν τυφλός και άφησε παρακαταθήκη τα ωραιότερα ποιήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Μπόρχες είναι πως έμεινε ένα πνευματικός άνθρωπος λάτρης του λόγου και της γνώσης . Η πολυμάθειά του περνά και στο έργο του, σαν ποταμός που αναζητά διέξοδο στη θάλασσα τής δημιουργίας . Παρελαύνουν στα ποιήματά του ιστορικά και φανταστικά πρόσωπα . Φιλόσοφοι, ποιητές , ηγέτες εξερευνητές, συγγραφείς , στρατηγοί , βασιλιάδες , προφήτες , άγιοι , όλοι αυτοί «εντάσσονται» στους στίχους, του. Χρειάζεται ένα ολόκληρο βιβλίο για να χωρέσουν όλα τα ονόματα . Και δεν είναι αραδιασμένα για να εντυπωσιάσουν ( πράγμα ξένο για την ψυχοσύνθεση του μεγάλου αργεντινού ), αλλά ενσωματωμένα , ώστε να αποτελούν σημεία αναφοράς και προσοχής . Ο Μπόρχες αγαπά την ιστορία και την ποίηση. Η ευρυμάθειά του δεν είναι κραυγαλέα , κτίζει ένα δικό του σύμπαν με γνήσια υλικά .Υπάρχουν αναφορές για τη ρωμαϊκή ιστορία , την αγγλική , την αργεντίνικη , την ισπανική ακόμα και την ελβετική .
Θα ήταν πραγματικά μια πρωτότυπη εργασία η βιογραφική αποτίμηση τόσων υπαρκτών και φανταστικών ονομάτων στα ποιήματα του Μπόρχες. Ένα λεξιοδίφης βρίσκει ένα σωρό ονόματα προσωπικοτήτων που αξίζουν προσοχής και μελέτης . Με μια αδυναμία στη ρωμαϊκή και αγγλική ιστορία ,ο ποιητής οδηγεί το άρμα των ιστορικών αναδιφήσεων σε μεγάλους δρόμους. Η κοσμοκράτειρα Ρώμη μαζί με τους Καρχηδονίους και τους θαλασσοδρόμους Βίκινγκς συναντούνται με τους πειρατές και τους ισπανούς θαλασσοπόρους , τους άγγλους ποιητές , τους αργεντινούς επαναστάτες.
Περιδιαβαίνουν τα ποιήματά του οι ιστορικές προσωπικότητες του Κρόμγουελ , του Ταμερλάνου , του Έρικ ο θαλασσοπόρου , του Πολυκράτη , του Βούδα , του χαλίφη Ομάρ (διάδοχου του Μωάμεθ) , του Κάρολου του δωδέκατου (εθνικού ήρωα της Σουηδίας). Ένα σωρό ποιητές εμφιλοχωρούν μέσα στις λέξεις. Ιταλοί όπως ο Αριόστο, Πορτογάλοι όπως ο Λούις Καμόες . Ο σκωτσέζος ποιητής Λαγκ και ο συγγραφέας Στήβενσον( μεγάλη αδυναμία του συγγραφέα) . Οι αγαπημένοι Αμερικανοί του Μπόρχες : Ουίτμαν , Λονγκφέλλοου, Πόε . Ο Βερλαίν ως γαλλική υπόμνηση. Αρκετοί ποιητές που αναφέρονται είναι Γερμανοί : Άγγελος Σιλέσιος , Χέλντερλιν, Χάινε , Νοβάλις. Οι πιο πολλοί όμως είναι οι Άγγλοι : Μπλέηκ , Τσάττερτον , Σαίξπηρ, Κητς , Μίλτων Νταν, Σουίνμπερν. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει ο Μπόρχες και στα ρουμπαγιάτ του πέρση Ομάρ Καγιάμ. Και φυσικά στέκεται με σεβασμό στον Όμηρο , στον Θερβάντες και τον Βιργίλιο.
Η αγάπη του για τη φιλοσοφία διακρίνεται μέσα από τα ονόματα τόσων φιλοσόφων, που παίρνουν και αυτοί τη θέση τους στα έργα του μεγάλου αργεντινού. Γράφει για τον Πλάτωνα, τον Σπινόζα , τον Εμπεδοκλή , τον Ηράκλειτο, τον Σενέκα , τον Δημόκριτο , τον Ζήνωνα , για τον Μονταίν και τον Μπέρκλεϋ . Αυτή η απαρίθμηση τόσων πρόσωπων δεν είναι μια κίνηση πνευματικής ανωτερότητας, απλά αποδεικνύει την αγάπη του Μπόρχες για το έργο και τη ζωή τους. Τους γνωρίζει σε βάθος , και γι΄ αυτό μπορεί να τους τοποθετεί αβίαστα στα ποιήματά του,ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας πνευματικής ιστορίας .
Ακολουθούν πέντε ποιήματα του Χ. Λ. Μπόρχες . Μπορεί σ’ αυτά να βρει ο καθένας έναν στίχο που θα τον βοηθήσει να νικήσει - έστω και λίγο - τη θλίψη που γεννά η πραγματικότητα, η ίδια η ζωή.
«Μαθαίνεις»
Μετά από λίγο μαθαίνεις την ανεπαίσθητη διαφορά,
ανάμεσα στο να κρατάς το χέρι, και να αλυσοδένεις μια ψυχή,
Και μαθαίνεις πως Αγάπη δεν σημαίνει στηρίζομαι.
Και συντροφικότητα δεν σημαίνει ασφάλεια,
Και αρχίζεις να μαθαίνεις.
πως τα φιλιά δεν είναι συμβόλαια,
Και τα δώρα δεν είναι υποσχέσεις
Και αρχίζεις να δέχεσαι τις ήττες σου
με το κεφάλι ψηλά και τα μάτια ορθάνοιχτα.
Με τη χάρη μιας γυναίκας και όχι με τη θλίψη ενός παιδιού.
Και μαθαίνεις να φτιάχνεις
όλους τους δρόμους σου στο Σήμερα,
γιατί το έδαφος του Αύριο
είναι πολύ ανασφαλές για σχέδια
και τα όνειρα πάντα βρίσκουν τον τρόπο να γκρεμίζονται στη μέση της διαδρομής.
Μετά από λίγο καιρό μαθαίνεις.
Πως ακόμα κι η ζέστη του ήλιου μπορεί να σου κάνει κακό,
Έτσι φτιάχνεις τον κήπο σου εσύ.
Αντί να περιμένεις κάποιον,
να σου φέρει λουλούδια,
Και μαθαίνεις ότι, αλήθεια, μπορείς να αντέξεις.
Και ότι, αλήθεια, έχεις δύναμη
Και ότι, αλήθεια, αξίζεις, Και μαθαίνεις. μαθαίνεις,
με κάθε αντίο μαθαίνεις
«Η σελήνη»
Τόση και τόση μοναξιά σε τούτο το χρυσάφι.
Η σελήνη της νύχτας δεν είναι η σελήνη που είδε ο Αδάμ.
Οι μεγάλοι αιώνες της ανθρώπινης αγρύπνιας
την έχουν πλημμυρίσει σε πανάρχαιο θρήνο.
Κοίτα την:
Ο καθρέφτης σου είναι.
Απόσπασμα από το ποίημα "20 Μαΐου 1928"
Τώρα είναι άτρωτος σαν τους θεούς.
Τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να τον πληγώσει –
ούτε η αδιαφορία κάποιας γυναίκας,
η φυματίωση, οι αγωνίες του στίχου,
ούτε καν το κάτασπρο αντικείμενο,
η σελήνη, που δε θα την απαθανατίσει πια σε λέξεις.
Βαδίζει αργά αργά κάτω από τις φλαμουριές.
Κοιτάει τους φράχτες και τις καγκελόπορτες.
Όχι για να τις θυμηθεί.
Ξέρει πια πόσες νύχτες
και πόσες μέρες του απολείπονται.
Η θέλησή του πλήρη πειθαρχία του επιβάλλει.
Θα γίνουν προκαθορισμένες κινήσεις,
θα περάσει συγκεκριμένες γωνίες,
θ 'αγγίξει ένα δέντρο ή ένα κάγκελο,
έτσι που και το μέλλον να' ναι το ίδιο αμετάκλητο με το παρελθόν.
Τα κάνει όλα αυτά γιατί εκείνο που περιμένει και φοβάται
δεν είναι παρά το τελευταίο στάδιο μιας διαδρομής.
«Ποίημα- Εκ πρώτης όψεως »
Κοιμάσαι.
Σε ξυπνάω.
Το έξοχο πρωί σου δίνει την ψευδαίσθηση πως κάτι αρχίζει.
Ξέχασες τον Βιργίλιο.
Τα εξάμετρα νά τα.
Σου φέρνω χίλια πράγματα.
Των Ελλήνων τα τέσσερα στοιχεία: γη, νερό, φωτιά και αιθέρας.
Ένα μονάχα γυναικείο όνομα.
Τη φιλία της σελήνης.
Τα λαμπερά του άτλαντα χρώματα.
Τη λησμονιά, που εξαγνίζει.
Τη μνήμη που επιλέγει και ξαναεγγράφει.
Τη συνήθεια που μας κάνει να νιώθουμε αθάνατοι.
Τη σφαίρα και τους δείκτες που τέμνουν τον άθικτο χρόνο.
Την ευωδία του σάνταλου.
Τις αμφιβολίες που αποκαλούμε, με κάποια ματαιοδοξία, μεταφυσική.
Του ραβδιού την καμπύλη που ελπίζει το χέρι σου.
Τη γεύση που σ' αφήνει το σταφύλι και το μέλι.
«O άλλος»
Στο πρώτο πρώτο κιόλας απ’ τα μύρια ρωμαλέα
εξάμετρά του κείνος ο Έλληνας επικαλείται
την πολύτροπη μούσα, μια φλόγα που αιωρείται,
για να ψάλει την οργή του Αχιλλέα.
Ήξερα πως κάποιος λούζει σε αιφνίδιο φως
τα σκοτεινά μας έργα: ίσως ένας Θεός.
Έρχεται ύστερ᾽ από αιώνες η Γραφή
και λέει ότι το Πνεύμα όπου θέλει εκείνο πνέει.
Πάντοτε δίνει το κατάλληλο εργαλείο
ο ανελέητος θεός στον εκλεκτό του:
Ο Μίλτων της σκιάς πήρε τα τείχη,
ο Θερβάντες την εξορία και τη λήθη.
Γιατί Αυτός κερδίζει από τον κοσμικό χρόνο
ό,τι η μνήμη συγκρατεί.
Εμείς, τη σκουριά μόνο.
Χριστόφορος Τριάντης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου