Ο ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης

Την Τρίτη 1 Φεβρουαρίου 2011 απεβίωσε ο ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της Πρώτης Μεταπολεμικής γενιάς και ο ο «έσχατος» της ένδοξης ποιητικής γενιάς της σχολής της Θεσσαλονίκης.
Ο Οδυσσέας Ελύτης είχε πει για τον ποιητή:«Μια ζωή ολόκληρη τον παρακολουθώ στο δρόμο του με αγάπη και με ειλικρινή θαυμασμό. Βαθύς γνώστης της λυρικής τέχνης, επέτυχε να διαμορφώσει ένα κόσμο δικό του, ονειρικό και ρεμβώδη, με παραδειγματική συνέπεια. Εκτιμώ εντελώς ιδιαίτερα την αφοσίωση που έδειξε στη δουλειά του - απαραίτητο γνώρισμα του αυθεντικού καλλιτέχνη - όπως και το ήθος και την ευγένεια της ψυχής του, που επέτυχε να τη μεταγγίσει σε στίχους μιας σπάνιας ευαισθησίας. Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης είναι ποιητής ευρωπαίος. Του αξίζει ο έπαινος όχι μόνο της ιδιαίτερης του πατρίδας, αλλά των καλλιεργημένων ανθρώπων όλου του κόσμου»

Δείτε ένα άρθρο από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Απεβίωσε ο θεσσαλονικιός ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης σε ηλικία 95 ετών

Ο αρχοντικός ένοικος του προπολεμικού «Μεγάρου Βαρβιτσιώτη» στην Εγνατία οδό πήγε να συναντήσει την παλιά παρέα του φαρμακείου του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη. Ο ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης πέθανε την Τρίτη τα ξημερώματα, σε ηλικία 95 ετών.
Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1916, σπούδασε στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και εργάστηκε ως δικηγόρος. Την πρώτη του ποιητική εμφάνιση την έκανε σε ηλικία είκοσι ενός ετών στο πρωτοποριακό περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες», με την εκδοτική ομάδα του οποίου συνδέθηκε στενά. Εκτοτε, αφιερώθηκε στην ποίηση με πάθος και συνέπεια.
Εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές Φύλλα ύπνου (1949), Επιτάφιος (1951), Χειμερινό ηλιοστάσιο (1955), Το ξύλινο άλογο (1955), Αλφαβητάριο (1955), Η γέννηση των πηγών (1959), Το πέπλο και το χαμόγελο (1963), Η μεταμόρφωση (1971), Η φθινοπωρινή σουίτα και άλλα ποιήματα (1975), Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία (1977), Η Άννα της απουσίας (1979), Ενωμένα χέρια (1980), Καλειδοσκόπιο (1983), Η ατραπός (1984), Fragmenta, ή Η βλάστηση των ορυκτών (1985), Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους, μαζί με το Δοξαστικό της ελευθερίας (1986), Ακόμα ένα καλοκαίρι (1987), Φαέθων (1992), Η θαυμαστή αλιεία (1993), Νήματα της Παρθένου (1997), Άρωμα ενός κομήτη (1997), Όχι πια δάκρυα (1998), Τα δώρα των Μάγων (1999), Άτριον (2000), Όμως το χιόνι πάντα μένει (2002), Μικρά ερωτικά εγκώμια (2002) και τις συγκεντρωτικές εκδόσεις Σύνοψη Α΄ (1941-1957) (1980), Σύνοψη Β΄ (1958-1972) (1981), Σύνοψη Γ΄ (1973-1979) (1988) και Ποιήματα, 1941-2002 (2003) όπου δημοσίευσε το σύνολο του ποιητικού του έργου.
Παρ’ ότι διένυε την ένατη δεκαετία του, ξεγελούσε με το παρουσιαστικό του, καλοστεκούμενος, ευγενής, αριστοκρατικός, και υπηρετούσε την ποίηση με αφοσίωση που εντυπωσίαζε όσους τον άκουγαν, σε εκδηλώσεις στην πόλη, να απαγγέλλει ποιήματά του. Πέρυσι μάζεψε κάποια ανέκδοτα ποιήματά του σε μια τελευταία συλλογή, τα Υδατόσημα (Μπίμπης Στερέωμα, 2010).
Για τους νεότερους αποτελούσε σημείο αναφοράς, τον σέβονταν, ήταν ο τελευταίος εναπομείνας ποιητής της παλιάς λογοτεχνικής παράδοσης της Θεσσαλονίκης, ο συνεργάτης των θρυλικών «Μακεδονικών Ημερών», του «Κοχλία» και των «Μορφών».
Η ποίησή του λυρική, ενορατική, μυστικιστική, πατά στα βήματα του νεοσυμβολισμού, με επιρροές και από τους υπερρεαλιστές Ελυάρ και Ρεβερντύ.
Δοκιμιογράφος και μεταφραστής επιπλέον, άφησε πολλές μεταφράσεις, κυρίως γάλλων, ισπανών και λατινοαμερικανών ποιητών, μεταξύ των οποίων οι Μποντλέρ, Λόρκα, Απολλιναίρ, Μαλαρμέ, Νερούδα, Ελυάρ.
Ηταν αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ο ποιητής με τα πολλά βραβεία: το Βραβείο της Ομάδας των Δώδεκα, το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το Βραβείο Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών, το Βραβείο Ουράνη, το Παγκόσμιο Βραβείο Ποίησης Φερνάντο Ριέλο ήταν κάποια από τα πολλά. Τιμήθηκε με τον τίτλο του Ιππότη του Γαλλικού Τάγματος των Γραμμάτων και των Τεχνών και το ευρωπαϊκό Βραβείο Χέρντερ, εκλέχθηκε μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας Μιχαήλ Εμινέσκου στη Ρουμανία και του απονεμήθηκε το Χρυσό Μετάλλιο Τιμής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
«Είναι καιρός να καλλιεργηθεί η ιδέα ότι η ποίηση –όπως και η τέχνη γενικότερα– είναι ένας σταυρός μαρτυρίου,
που τον σηκώνουν μοναχά άνθρωποι σημαδεμένοι από τη μοίρα, μία νόσος εκ γενετής. Με δύο λόγια δημοκρατία, σοσιαλισμός, χριστιανισμός είναι το τρίπτυχο που αντιπροσωπεύει και συμπυκνώνει την πνευματική μου υπόσταση», έλεγε σε συνέντευξή του με αφορμή την απονομή του βαλκανικού βραβείου «Αίμος».

ΤΟ ΒΗΜΑ, 1 Φεβρουαρίου 2001

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗ

Μέσ' απ' το φέγγος των λέξεων

Μέσ' απ' το φέγγος των λέξεων
Ή μέσα από ένα πένθος
Που δεν έχει ουρανό
Οι ποιητές μεταναστεύουν
Σε μιαν άλλη σιωπή
Όπου στραφτοκοπούν
Χιλιάδες άσπιλες ψυχές
Χιλιάδες γαμήλια
Δαχτυλίδια


Υστερόγραφο

Όταν έρθει η ώρα της αναχώρησης
Μη λυπηθείτε φίλοι μου
Μη λυπηθείτε
Θα πνεύσει ένας άνεμος φορτωμένος
Νεκρά φύλλα
Φωνές λησμονημένες
Αθόρυβα θα περάσετε
Το παγερό παράθυρο
Που ανοίγει προς τη νύχτα
Νύχτα σκληρή
Πιο τρομερή κι απ’ όλους τους ανέμους
Πιο άδεια κι απ’ την απουσία
Θα ‘ναι βαθιά η τρυφερότητά σας
Και το φιλί της αγάπης
Θα σας φωτίσει
Όταν έρθει η ώρα της αναχώρησης
Μη λυπηθείτε φίλοι μου
Μη λυπηθείτε
Ας ταξιδέψει ο χαμόγελό σας
Από στόμα σε στόμα

Μεταθανάτιο

Θρυμματίστηκε ο καθρέφτης μου
Και το χαμόγελό μου
Πίσω απ’ τα σύννεφα
Μια λευκή μορφή
Με περιμένει
Μακραίνοντας του χαμογέλιου μου τα θρύμματα
Ύστερα έρχεται το σκοτάδι
Μια αιχμή λαμπερή
Ένα μεγάλο μάτι που αργοπορεί σε κάθε γραμμή
Το κρύο και η αλήθεια
Ένας καπνός που βγαίνει από το στήθος μου

Μονάχα με την ποίηση

Μονάχα με την ποίηση
Δε θα χαθούν ποτέ
Τα μεγάλα ιστιοφόρα της αυγής
Ούτε τα φώτα ούτε η χαρά
Ούτε τα δέντρα ούτε η νύχτα

Μονάχα με την ποίηση
Θα 'μαστε ακόμα ικανοί
Να βλέπουμε και ν' αγαπούμε
Να ονομάζουμε τα πράγματα
Με τις πιο καθημερινές λέξεις
Να λέμε το ψωμί ψωμί τη σκάφη σκάφη
Και μ' ένα βλέμμα να οδηγούμαστε
Σε μιαν αλήθεια οριστική

Μονάχα με την ποίηση
Θα μεγαλώσουνε τα στάχυα
Και τα στήθη των κοριτσιών
Το ποτάμι θ' απομείνει ποτάμι
Η θάλασσα θάλασσα
Κι ο ουρανός ουρανός

Μονάχα με την ποίηση
Θ' ανακαλύψουμε ξανά τ' αστέρια
Μέσα στις καπνοδόχες
Κι όλη τη θλίψη που ενδημεί
Στο βάθος των ματιών
Και θα μπορέσουμε να ξαναβρούμε
Το γενέθλιο χωριό μας
Παραχωμένο μες στα χιόνια

Μονάχα με την ποίηση
Θ' ανακαλύψουμε ξανά τον έρωτα
Και πατώντας από κλωνί σε κλωνί
Κι από ελπίδα σ' ελπίδα
Θα εγκαθιδρύσουμε
Την αγνή βασιλεία των φτερών

Σ΄ανακαλύπτω πάλι

Σ΄ανακαλύπτω πάλι
Ω επισκέπτρια νυχτερινή
Μαστιγωμένη απ' όλους τους ανέμους
Και υψώνω ένα δέντρο
Για να στηρίξω τη λύπη μου
Και ξεδιπλώνω έναν ουρανό
Για να προετοιμάσω την πτήση μου
Ίσαμε σένα

Πόσο μακρύς ο δρόμος
Για να φτάσω την ερημιά των ματιών σου
Για ν' ανασύρω τα μάτια σου
Μέσ' απ΄τη στάχτη του καιρού
Να ξεχωρίσω τα λόγια σου
Που ολοένα ξεμακραίνουν
Και μόλις ακούγονται
Ίδιο ανατρίχιασμα νερού

Ερείπεια

Το κλειστό βιβλίο
Το λυπημένο βιολί
Ο ραγισμένος άγγελος που αγρυπνεί

Πού είστε παιδικά μου χέρια
Με λησμονήσατε
Μα δεν μπορώ
Δεν έχω πια τα μάτια μου να κλάψω

Η βροχή αποκλείστηκε στον κήπο
Απ' τα κλαδιά των δέντρων κρέμονται
Καρδιές
Μικρά φώτα
Ο ήχος μιας καμπάνας
Η προσευχή

Ακόμα καπνίζουν
Των ημερών τα ερείπια

Επιμέλεια: Γεωργία Κολοβελώνη